MBRETI ARTUR dhe Miti i tij
Cikli i librave mbi Tryezёn e rrumbullakёt, rikrijon Mitin e Mbretit Artur. Tek ai jo vetёm qё thirret thellёsia e arsyeve, ndёrtimi i universit, por edhe zhvillimi i jetёs dhe rikthimi i fuqive nёpёrmes pёrdorimeve tё shumta. Ёshtё njёkohёsisht njё cikёl unik dhe universal. Çdo personazh i historisё sё Tryezёs sё rrumbullakёt, mishёron maska qё janё personazhet e shumёllojshme tё krijesёs qё quajmё ‘’Dragua‘’. Nё Mitologji Dragoi ёshtё njё personazh shumё i rёndёsishёm: shfaq mijëra personazhe te kёtij rreshti qё ёshtё bota.
LUFTA KUNDЁR DRAGOIT
Shkatёrrimi i Dragoit tё mishёruar nuk nёnkupton shkatёrrimin e ligёsisё por mishёrimin kozmik tё fuqive superiore. Nё tё vёrtetё, ky Dragua pёrmban dy personazhe. Para lindjes sё Arturit u zhvillua njё betejё midis dy dragonjëve, qё u bё pёrreth Kёshtjellёs. Meqёnёse ana e tij djallёzore shprehet nё kёto histori mitike, dikush zbulon tё vёrtetat e thella qё bashkekzistojnё: si njëri, ashtu edhe Dragoi tjetёr, korrespondisht, pёrfaqësojnё fuqitё e sё Mirёs dhe sё Keqes, shfaqjen e dy fuqive kontradiktore nё Univers, Diellin dhe Hёnёn, natёn dhe ditёn, burrin dhe gruan.
Ёshtё e qartё se tё gjitha kёto mishёrojnё njё cikёl kozmik, njё vizion mitik zanafillёs qё thёrret njeriun pёr tё tejkaluar kohёn. E vёrteta ёshtё se ekzistonin shumё Artura nё Historinё e Njerëzimit dhe po aq Merlina. Cikli Arturian pёrfaqëson pёr Europёn njё ndёrtim tё ngjashёm. Na lejon tё shohim se si u organizua Historia, pёrreth shumё ideve tё rёndёsishme tё cilat u mishёruan gjatё shekullit tё 5-të dhe tё 6-të pas erёs sonё, nё njё periudhё ku gjithçka ndodhej nё njё degradim. Kristianizmi nuk kishte njohur akoma zhvillimin e tij tё plotё.
Kёrkimi i Mbretit Artur vendoset nё epokёn e ngritjes sё Kristianizmit, rёnies sё Romёs nё njё botё Keltiko – druide qё po pёrpiqet pёr t’u rilindur. Murgu Pelaz do tё mundohet tё ungjillojё Kornualin. Nuk mundohet thjesht pёr tё Kristianizuar, por edhe pёr tё pёrdorur mesazhin, pёr ta vёnё nё zbatim dhe pёr tё krijuar nё kёtё mёnyrё njё shpirt tё ri Historik.
Ёshtё e mundur qё falё tij, Miti i Arturit do tё mund tё plotёsohet, pasi nё kёtё mёnyrё nuk do tё pengohej nga fuqia kozmike. Ndodhemi nё agimin e njё historie tё re, nё momentin qё nuk ёshtё as ditё as natё, ku gjithçka ёshtё e mundur. Me sa duket, nё kёtё moment, modeli mishёrohet edhe njё herё tjetёr nёpёrmes njeriut.
Pёr tё rigjetur Mitin e Mbretit Artur, do tё na duhet tё kthehemi pas tek rrёnjёt, nё Angli dhe sidomos nё Kornual. Arturi lindi nё Kёshtjellёn Titagel qё ndodhej nё fundin e tokёs, qё ndahej nga batica e lumit Avalon nga njёra anё dhe nga deti nga ana tjetёr. Cikli Arturian ribashkohet nё njё gjatёsi prej 100 kilometrash dhe gjerёsi 70 kilometrash. Nё vitin 508 ishte e mundur qё dikush tё kalonte me kёmbё kёtё distancё qё ndan sot Britaninё nga ishulli Jersey.
JETA DHE DIJA
Kёshtjella Titagel ёshtё e rёndёsishme, pasi lidh Kopshtin e Esperideve me jetёn qё vjen nga lumi qё e rrethon. Njё traditё e vjetёr thotё se ky Kopsht i Esperideve (Ishuj mitikё tё Atlantikut, mundёsisht mund tё jenё Ishujt Kanarie) qё ishte burimi i tё lumturve, por edhe i diturisё.
Herkuli arriti deri atje pёr tё mbledhur fruta, mollёt e arta, qё pёrfaqësojnё jetёn e humbur tё Arketipeve. Arturi simbolizon yjёsinё e Arushёs sё Madhe. Ylli kryesor quhet Arktur dhe pёrfaqëson Yllin Polar. Kёshtu mishёron boshtin Polar qё bёhet poli i dukshёm i botёs. I gjithё Universi buron nga kjo pikё konstante qё ёshtё ajo qё pёrcakton organizimin vertikal tё tij, pёrhapjen e jetёs me tё cilёn Mbreti lidhet ngushtё. Mbreti dhe toka janё e njёjta gjё, janё njё Njёsi.
Simboli i Arushёs ka dy kuptime. Sikurse Arushёs tokёsore i pelqejnё mollёt, qё janё simbole tё jetёs, tё dijes dhe tё ringjalljes, edhe Arusha Qiellore simbolizon syrin e dukshёm tё Universit dhe qendrёn e botёs. Poshtё kёshtjellёs Titangel, janё gjetur gёrmadha tё rёndёsishme qё janё tё shekullit tё 3-të, tё cilat pёrfaqësojnё njё nivel tё madh megalitik tё parё, ku gjithçka pёrzihet.
Aty ndodhet shpella e Merlinit. Kjo shpellё, me orientim verilindor drejt jugperёndimor, lidhet me Misteret nёntokёsore. Njё kalim udhёhiqte direkt e tek Kёshtjella e Mbretit nёpёrmes njё gremine vertikale qё nёnkupton se tё gjitha krijesat ishin lindur nga shpirtrat e natёs, nga errёsira zanafillase dhe valojnё drejt njё majë e cila atёherë kur do tё shpёrthejё do tё japё harkun qiellor tё dukshёm. Nё tё vёrtetё nё tё gjitha kohërat, njeriu respekton dhe do tё respektojё atё qё sheh, duke qenё njё adhurues i Diellit dhe Hёnёs. Pёr kёtё arsye yjet qё kanё lindur nga shpirtrat e natёs, u quajtёn Dragua.
CIKLI ARTURIAN
Gёrmimet arkeologjike lejuan tё vёrtetohet se ky vend, ku u rindёrtua kёshtjella e mbretit Artur, rreth shekullit tё 12-të, ishte banuar mё parё nga klerikё Keltё, nga Druidёt. Ky vend pra destinohet pёr mitet e Arturit qё humbёn dhe rishfaqen sikurse dhe batica e ekuinoksit. Dhe njё rishfaqje e tillё do tё ndodhё midis shekullit tё 8-të dhe tё 9-të , nё kohёn e luftёs midis Saksonёve dhe Britanikёve.
Njё tjetёr rrymё Arturiane do tё rikthehet me Guljelm Pushtuesin rreth shekullit tё 12-të. Nga kjo epokё kemi pёrshkrime tё shkruara nga tё krishterёt e Trojёs nё cilat rigjejmё ekzistencёn e dy dragonjëve, tё Dragoit tё mirё dhe atij tё keq. Njё gjё e tillё shpjegon se njё arketip i ndёrtuar mirё, pёrreth botёs psikike dhe asaj mendore tё padukshme tё njeriut, rimerr shpesh herё forcёn e tij pёr tё konkretizuar ёndrrёn e Kavalierizmit qё ka filluar tё shpёrbёhet dhe tё pёrhapet, pasi meqёnёse miti shfaqet mё mirё dhe pasurohet, tretet, duke humbur dalёngadalё pёrmbajtjen e tij tё padukshme: Pёrkohshmёria e pushton me njё ritёm tё ngadaltё.
E ёma e Arturit mbeti shtatzënё nё dimёr dhe ёshtё e rёndёsishme tё jemi shumё tё kujdesshёm nё pikat e Solticit. Nё tё vёrtetё, nё fenё e krishterё solstici dimёror lidhet sigurisht me lindjen e Krishtit, por nё fakt lidhet mё tepёr me tё gjitha ato qё do tё rinovojnё ciklin. Nё ekstremin tjetёr, solstici veror, ёshtё momenti ku Dielli fillon tё humbasё fuqinё e tij. Meqënёse Dielli ngjitet tamam nё mesin e horizontit, ndodhet nё boshtin e Ekuinokseve (Vjeshtёs dhe Pranverёs), diçka e rёndёsishme pёr tё gjitha ato qё kanё tё bёjnё me jetёn, zhvillimin, plakjen dhe pёrgatitjen pёr vdekjen. Çdo drejtim i horizontit ёshtё i lidhur me njё stinё: Lindja me Pranverёn, Jugu me Verёn, Perёndimi me Vjeshtёn dhe Veriu me Dimrin (dhe pikat e pёrafёrta tё tyre janё agimi, errёsira, arketipet).
Ёshtё e rёndёsishme tё theksojmё se tё gjitha kёto pika nuk janё krijuar vetёm pёr tё treguar njё nyje rituale, por edhe pёr tё rilidhur njё nyje rituale tokёsore me njё qiellore, nё mёnyrё qё energjitё tё mund tё qarkullojnё si ato tё sipёrmet ashtu dhe ato tё poshtmet. Fillimi i ciklit arturian i korrespondon njё ndryshimi kohor. Ndryshimi i ciklit Hyjnor qё kalon brenda ciklit njerёzor. Kёtё ndryshim do tё pёrfaqësojё udhёtimi i Arturit dhe krijimi i njё bote tё organizuar, ku kleriku, initacionanti nuk ёshtё asgjё tjetёr pёrveçse njё Ideal dhe ёshtё i dukshёm (Merlini i mbyllur nё botёn e akullit). Ky cikёl i cili fillon nga pёrgjegjësia e njё njeriu, do tё jetё gjithashtu dhe njё fund. Merlini do tё thotё: ‘ cikli i njerёzve mbaroi dhe cikli Hyjnor po fillon’’. Rikthimi i ciklit pёrfaqëson rikthimin e arketipit tё mishёruar nga njerёzit.
MERLINI DHE ARTURI
Merlini pёrfaqëson polin e padukshёm, ndёrsa Arturi polin e dukshёm. Merlini sjell me vete dijen initacionuese dhe ёshtё gjithashtu i zoti i shpellёs, asaj shpelle qё pёrfaqëson mitrёn, fillimin e botёs. Shpella pёrfaqëson komunikimin midis qiellit dhe tokёs.
Merlini banon nё kёtё qendёr tё errёt, por ka njё lidhje direkte me kёshtjellёn, me Arturin qё ndodhet nё sipёrfaqe duke vёrtetuar pjesёn e padukshme tё Merlinit, i cili ёshtё edhe kёshilltari i tij. Merlini nuk vepron brenda botёs, por vetёm pёshpёrit, lë tё lirё rrjedhёn e fatit, domethёnё tё tashmen. I lejon njeriut pёr tё marrё iniciativa. Poli i padukshёm i Merlinit ёshtё ai qё quhet ‘’Dielli i Mesnatёs’’, pasi nёse dielli i mesditёs ёshtё njё diell i dukshёm qё pёrfaqëson fuqitё jetёdhёnёse tё cilat zhvillohen gjatё Solsticit Veror, atёherё ka nё polin e kundёrt tё tij Solsticin Dimёror, domethёnё diellin e mesnatёs, nё njё koordinim perfekt.
Merlini ёshtё shpirti qё ka aftёsinё pёr tё thirrur fuqi tё padukshme, por qё mund tё formohen pёrreth lёvizjesh mёse tё dukshme. Pёr kёtё arsye do tё mbetet i mbyllur nё njё cikёl magjik qё pёrfaqëson dimrin, ashtu si edhe njё simbol zodiak, Ujorin.
Merlini pas çdo lloj ndёrmjetёsimi nё tokё, duhet tё rilindё duke fjetur, pasi gjumi i thellё ёshtё njё lloj katalizatori vdekjeje. Ky fakt lidhet dhe me ‘’mbytjen brenda ujërave tё Osirit’’ nё traditat e Egjiptit tё lashtё. Merlini do tё ndihmojё tё rilindё Arturi nё qendrёn e Solsticit Dimёror, nё momentin qё fuqitё e arketipeve janё mё afёr dhe fuqite kozmike janё mё larg.
Dija që Merlini u sjell njerёzve ёshtё zgjimi, rikujtimi, shkatёrrimi i harresёs. Merlini pёrfaqëson kёtё kujtesё tё vazhdueshme, kёtё aftёsi rinovimi dhe interpretimi tё gjёrave, sikur ёshtё tek njeriu ‘’qendër e botёs’’, njeriun ideal qё pёrfaqëson Arturi, pasi midis Arturit dhe Merlinit dy Solsticet lidhen me kalime dhe depёrtim. Boshti i botёs ёshtё krijuar nё kёtё mёnyrё: Artur – Merlin dhe Merlin – Artur.
Arturi – koncepti i njё gjёje tё errёt qё pёrfaqësohet nga Merlini – ёshtё djali i zjarrit por pa flakё, i zjarrit alkimik, ёshtё si njё yll i krijuar nga njё lёndё gati e pandryshueshme.
Arturi dhe toka janё njё, pёr kёtё arsye cikli arturian pёrparon brenda kohёs, edukimi i Arturit mbetet sekret deri nё testin e Ekskaliburit. Pasi bёhet bosht, tё gjitha kёto duhet tё kristalizohen nё njё procedurё tё rёndёsishme, pasi shpata, pёrveç se ёshtё njё armё vdekjeprurëse, kryesisht ёshtё njё element simbolik por edhe ritualistik njёkohёsisht.
SHPATA MAGJIKE
Shoqёritё tradicionale nuk e kanё pёrcaktuar kurrё simbolin si njё send zbukurues. Simboli ёshtё njё ndёrmjetёsues i fuqishёm midis asaj qё jemi dhe asaj qё nuk jemi, midis nesh dhe mjedisit tonё, pёrmbledh estetikё dhe etikё. Simboli ёshtё njё mbartёs i tё vёrtetёs sё parimeve, por ёshtё gjithashtu edhe veprues.
Shpata, njё armё magjike, ku e mprehta ёshtё gjithmonё pёrpara, ёshtё simboli perfekt i njё shtytjeje trekёndore, disa herё lart dhe herё tё tjera pёrpara, njё simbol tepёr i saktё i natyrёs, i zjarrit dhe i mendjes, disa herё nё realitetin e mprehtёsisё sё saj, herё tё tjera nga doreza e saj qё e bёn tё duket si kryq. Nё njё farё mёnyre, shpata ёshtё ajo qё mban fijen , qё kёputet nga padukshmёria, pasi mprehtёsia ёshtё diçka e padukshme.
Shpata magjike mishёrohet brenda njё shkёmbi (lёndё materiale e pastёr, bosht – gur, qendёr – gur). Ky vend qё pёrmban shpatёn, njё mishёrim i flakёs qiellore nё tokё dhe i patretshmёrisё, i jep mundёsinё njё njeriu pёr tё komunikuar me shenjtёsinё. Arturi ёshtё njeriu i vertikalizuar qё mund tё zbulojë boshtin vertikal, meqёnёse tё dy, Arturi dhe boshti janё njё.
Kur shpata shkёputet nga thellёsia e shkёmbit tё lashtё, qё nuk ёshtё pёrpunuar, atёherё fillon koha, cikli fillon tё mbushet. Kavalierёt ribashkohen pёrreth njё shpate tё zjarrtё duke prerё errёsirёn e njё fijeje tё padukshme. Kavalieri qё ka frikё nga errёsirat nuk ёshtё i aftё t’i bёjё ato tё banueshme.
Arturi duhet tё mundё errёsirat por pa i shkatërruar ato. Kjo gjё krijon mundёsi bashkimi tё njerёzve pёrreth njё rrethi nё majёn e maleve dhe njёkohёsisht njё komunikim me to, nё mёnyrё qё tё gjithё ata, qё kanë brenda tyre dritën tё mund tё lartёsohen drejt Perёndisё. Lartёsimi drejt hyjnisё ёshtё aftёsia e tё përputhurit me gjёrat por pa i copёtuar dhe pa i shkatёrruar ato dhe tё krijojё njё bashkim jetёdhёnёs midis gjёrave dhe vetes sё tij. Kjo aftёsi ёshtё shumё e ndryshme nga ideja e pronёsimit sipas sё cilёs gjёrat duhet tё grumbullohen tek ai vetё derisa tё bёhen objekte. Qёndrimi teorik ёshtё mundёsia e tё gjithёve nё mёnyrё qё tё mund tё bashkëjetojnё, nё marrëveshje me natyrёn. Nuk kemi tё bёjmё me pushtimin e natyrёs, por me konsiderimin e saj. Konsiderimi dhe Veprimi janё tё lidhura ngushtё me njёra-tjetrёn.
NЁ FITIMIN E GRALIT – KUPЁS SЁ SHENJTЁ
Arturi qё ёshtё njё shfaqje e Merlinit zhvarros shpatёn dhe fillon njё cikёl. Shkёmbi magjik harrohet, ribashkohet me arketipin dhe njё bosht i ri lind. Gjinevra, e cila pёrfaqëson boshtin e Vjeshtёs, nuk ёshtё vetёm femra plotёsuese, por edhe ndёrmjetёsuese dhe Ekuinoks i Arturit. Lidhet me yjësinё e Virgjireshёs, pjekurinё e natyrёs. Sjell frutat, verёn, gjakun. Simbolizon luftёn me veten tonё, pikёrisht sikur ajo qё po pёrballej Lanseloti. Bashkimi i Gjinevrёs me Lanselotin simbolizon njerёzimin.
Arturi do tё vendosё shpatёn midis kёtyre tё dyve: Shpata ёshtё boshti qё pёrfaqëson idenё monolitike tё vertikalizmit. Duke rihedhur shpatёn nё tokёn e shfaqur, mbjell një kryq mbi sferёn dhe nё njё farё mёnyre fekondon tokёn dhe nё kёtё mёnyrё lind bota. Lanseloti largohet.
Arturi mbetet, por ndahet nga Ekskaliburi. Do tё shpёrbёhet dhe do tё hyjё nё procedurёn e riprodhimit. Bёhet i dobёt sikur dimri dhe nuk prodhon mё.
Merlini ndodhet brenda shpellёs sё akullit, brenda fazёs sё ujorit. Nё kёtё moment fillon kёrkimi i hallkёlidhёsit tё humbur.
Pra Kavalierёt e tryezёs sё rrumbullakёt duhet tё ikin nё kёrkim tё kёtij hallkёlidhёsi tё humbur, tё gjakut tё Arturit, qё ndodhet brenda Gralit, kupёs me misterin e dyfishtё.